# Kastilya Dilleri
**Kastilya dilleri**, Hint-Avrupa dil ailesinin [İtalik dilleri](https://tr.wikipedia.org/wiki/İtalik_dilleri) koluna bağlı, [Roman dilleri](https://tr.wikipedia.org/wiki/Roman_dilleri) grubunun bir alt koludur. Bu grup, özellikle [İspanya](https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0spanya)'nın kuzey ve orta bölgelerinde gelişmiş ve yayılmış olan dilleri kapsar. En bilinen ve yaygın olan üyesi [İspanyolca](https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0spanyolca)'dır.
## Temel Özellikler
Kastilya dilleri, diğer Roman dillerine kıyasla bazı belirgin fonolojik, morfolojik ve sözdizimsel özelliklere sahiptir. Bu özellikler, Kastilya dillerinin kendi içinde bir grup oluşturmasını sağlar.
* **Fonoloji:** Kastilya dillerinde, Latincedeki bazı seslerin evrimi farklı bir şekilde gerçekleşmiştir. Örneğin, Latincedeki /f/ sesi, kelime başında bazı durumlarda /h/ sesine dönüşmüştür (örneğin, Latince "facere" > İspanyolca "hacer"). Ayrıca, bazı ünsüz kümelerinin basitleşmesi veya değişmesi de tipiktir.
* **Morfoloji:** Kastilya dillerinde fiil çekimleri ve isimlerin cinsiyetleri gibi morfolojik özellikler, diğer Roman dillerine benzer şekilde gelişmiştir. Ancak, bazı fiil çekimlerinde ve zamir kullanımında farklılıklar görülebilir.
* **Sözdizimi:** Cümle yapısı ve kelime dizilişi açısından, Kastilya dilleri genellikle Özne-Fiil-Nesne (ÖFN) düzenini izler. Ancak, vurguyu değiştirmek veya belirli anlamları ifade etmek için farklı kelime dizilişleri de kullanılabilir.
## Kastilya Dillerine Genel Bakış
Bu dil ailesi temel olarak iki ana dili içerir:
* **[İspanyolca (Kastilya İspanyolcası)](https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0spanyolca):** Dünya çapında en çok konuşulan Roman dilidir ve İspanya'nın yanı sıra Latin Amerika'nın büyük bir bölümünde resmi dildir. Kastilya'da doğmuş ve gelişmiş olan bu dil, zamanla farklı lehçelere ayrılmıştır, ancak standart İspanyolca, Kastilya lehçesine dayanır. [İspanyol kültürü](https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0spanyol_k%C3%BClt%C3%BCr%C3%BC) üzerinde büyük etkisi vardır.
* **[Judaeo-İspanyolca (Ladino)](https://tr.wikipedia.org/wiki/Judaeo-İspanyolca):** 15. yüzyılda İspanya'dan sürgün edilen [Sefarad Yahudileri](https://tr.wikipedia.org/wiki/Sefarad_Yahudileri) tarafından konuşulan bir dildir. Orta Çağ İspanyolcasının özelliklerini korur ve İbranice ile diğer dillerden de etkilenmiştir. Günümüzde çoğunlukla Türkiye, İsrail ve bazı Balkan ülkelerinde konuşulmaktadır. [Ladino müziği](https://www.nedemek.page/kavramlar/ladino%20müziği) bu dilin kültürel mirasının önemli bir parçasıdır.
## İspanyolca'nın Lehçeleri
İspanyolca, geniş coğrafi yayılımı nedeniyle çeşitli lehçelere ayrılmıştır. Başlıca İspanyolca lehçeleri şunlardır:
* **Kastilya Lehçesi (Castellano):** İspanya'nın kuzey ve orta bölgelerinde konuşulan, standart İspanyolca'nın temelini oluşturan lehçedir. Bu lehçe, diğer lehçelerden /θ/ (th) sesini kullanmasıyla ayrılır.
* **Endülüs Lehçesi (Andaluz):** İspanya'nın güneyindeki Endülüs bölgesinde konuşulan lehçedir. Bazı ünsüzlerin düşmesi veya değişmesi gibi fonolojik farklılıklar gösterir.
* **Karayip Lehçesi:** Küba, Dominik Cumhuriyeti ve Porto Riko gibi Karayip adalarında konuşulan lehçelerdir. Bu lehçeler, telaffuz ve kelime dağarcığı açısından farklılıklar gösterir.
* **Meksika İspanyolcası:** Meksika'da konuşulan İspanyolca, kendine özgü kelime dağarcığı ve telaffuz özelliklerine sahiptir.
* **Arjantin İspanyolcası (Rioplatense):** Arjantin ve Uruguay'da konuşulan İspanyolca, İtalyanca etkileri taşır ve "vos" zamirini kullanır.
## Tarihsel Gelişim
Kastilya dillerinin kökeni, Roma İmparatorluğu'nun İber Yarımadası'nı fethetmesiyle başlar. Latince, bu bölgede konuşulan yerel dilleri etkilemiş ve zamanla dönüşerek Roman dillerinin temelini oluşturmuştur. Kastilya, Leon ve Navarra gibi bölgelerde konuşulan yerel Latince lehçeleri, birbirinden farklı özellikler geliştirerek Kastilya dillerinin ortaya çıkmasına yol açmıştır.
[Kastilya Krallığı](https://tr.wikipedia.org/wiki/Kastilya_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1)'nın yükselişi ve İspanyol İmparatorluğu'nun yayılmasıyla, İspanyolca dünyanın dört bir yanına yayılmış ve günümüzdeki geniş coğrafi dağılımına ulaşmıştır.
## Günümüzdeki Durum
İspanyolca, Birleşmiş Milletler'in resmi dillerinden biridir ve dünya genelinde yaklaşık 500 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. İspanya, Latin Amerika ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yaygın olarak konuşulmasının yanı sıra, diğer birçok ülkede de önemli bir azınlık dili olarak varlığını sürdürmektedir. [İspanyol edebiyatı](https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0spanyol_edebiyat%C4%B1) ve [İspanyol sineması](https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0spanyol_sinemas%C4%B1) dünya çapında tanınmaktadır.
Ladino ise, günümüzde UNESCO tarafından tehlike altında olan diller arasında sınıflandırılmaktadır. Ancak, Ladino kültürünü ve dilini yaşatma çabaları devam etmektedir.
## Kaynaklar
* [Wikipedia: İspanyolca](https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0spanyolca)
* [Wikipedia: Judaeo-İspanyolca](https://tr.wikipedia.org/wiki/Judaeo-İspanyolca)
* [Ethnologue](https://www.ethnologue.com/) (Dil veritabanı)
Umarım bu kapsamlı özet, Kastilya dilleri hakkında size geniş bir bilgi sunmuştur.